"Mặc dù loại hình bán hàng đa cấp ở Việt Nam hiện nay có những biến tướng thành hành vi "lừa đảo", song việc đưa ra quy định cấm phát triển loại hình kinh doanh đa cấp cần phải cân nhắc trên cơ sở nguyên tắc tự do kinh doanh và cơ chế thị trường..." - luật sư Đặng Văn Cường cho biết.

Mới đây, VTV đã phản ánh hàng loạt sai phạm của công ty Liên Kết Việt. Công ty này đã có dấu hiệu cung cấp thông tin sai lệch, gây nhầm lẫn về hoạt động của doanh nghiệp bán hàng đa cấp để dụ dỗ nhiều người tham gia. Thậm chí công ty còn làm giả bằng khen của Thủ tướng treo tại trụ sở công ty hay lập lờ chuyện công ty thuộc Bộ Quốc Phòng…

Từ khi biết thông tin Liên kết Việt không phải là công ty của Bộ Quốc phòng như lời tự quảng cáo, những người trót tham gia hệ thống bán hàng đa cấp này chưa được một ngày ngủ yên bởi họ đã nộp hàng trăm triệu đồng chỉ vì lầm tưởng đây là một công ty uy tín của Bộ Quốc phòng.

Với những hành vi lợi dụng kinh doanh bán hàng đa cấp để “lừa đảo” hay thu lợi bất chính dư luận đang đặt ra câu hỏi có chế tài xử phạt nào trong lĩnh vực này hoặc có chăng nên cấm loại hình này?

Để rộng đường dư luận, PV đã có cuộc trao đổi với luật sư Đặng Văn Cường - trưởng văn phòng luật sư Chính Pháp, Đoàn luật sư TP.Hà Nội và luật sư Giang Hồng Thanh – văn phòng luật sư Giang Thanh.

Kinh doanh đa cấp ở Việt Nam có nhiều biến tướng

Với việc lợi dụng kinh doanh bán hàng đa cấp để “lừa đảo” hay thu lợi bất chính vậy đã có chế tài xử phạt nào trong lĩnh vực này chưa thưa luật sư?

Luật sư Đặng Văn Cường: đối với những hành vi vi phạm về kinh doanh đa cấp mà chưa đủ căn cứ khởi tố về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì sẽ bị xử lý hành chính.

Cụ thể, theo quy định tại khoản 2, Điều 3, Nghị định 42/2014/NĐ-CP ngày 14/5/2014 về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp thì: Kinh doanh theo phương thức đa cấp là hình thức kinh doanh thông qua mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh khác nhau, trong đó, người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và các lợi ích kinh tế khác từ hoạt động kinh doanh của mình và của mạng lưới do mình xây dựng.

Hiện nay, ở nước ta, lợi dụng loại hình kinh doanh đa cấp, thiếu những quy định pháp luật để quản lý chặt chẽ loại hình này, lợi dụng sự thiếu hiểu biết của bộ phận dân nghèo, người lao động mà các đối tượng lừa đảo đã lợi dụng loại hình kinh doanh này để thực hiện hành vi lừa đảo.

Luật sư Giang Hồng Thanh: Cá nhân, tổ chức có Hành vi vi phạm về hoạt động bán hàng đa cấp sẽ bị xử phạt hành chính theo Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày 15/11/2013, chẳng hạn như hành vi Không đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ bán hàng đa cấp, pháp luật về bán hàng đa cấp cho người tham gia sẽ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng, hoặc hành vi không xuất trình thẻ tham gia bán hàng đa cấp trước khi giới thiệu hàng hóa hoặc tiếp thị bán hàng sẽ bị phạt tiền từ 300.000 đồng đến 500.000 đồng, còn hành vi cung cấp thông tin gian dối về lợi ích của việc tham gia bán hàng đa cấp để người khác tham gia bán hàng đa cấp hay cung cấp thông tin sai lệch về tính chất, công dụng của hàng hóa để người khác tham gia bán hàng đa cấp bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng…

Ở Việt Nam và nhiều nước trên thế giới loại kinh doanh đa cấp được phép hoạt động, tuy nhiên ở nước ta lại xảy ra nhiều vụ lùm xùm gây bức xúc trong dư luận, ý kiến của luật sư về vấn đề này?

Luật sư Đặng Văn Cường: Ở nước ta một số Công ty phát triển theo mô hình đa cấp song họ không quan tâm đầu tư cho sản phẩm của mình mà mục đích chủ yếu lại là đánh vào lòng tham của đa số người dân lao động…

Lợi nhuận thu về của các Công ty này hầu như không đến từ việc bán sản phẩm mà đến từ việc lôi kéo người tham gia bán hàng đa cấp. Đây chính là điểm khác nhất giữa bán hàng đa cấp ở Việt Nam so với các quốc gia khác. Bán hàng hay kinh doanh ở bất cứ đâu thì lợi nhuận cũng đều phải từ sản phẩm bán được. Tuy nhiên, nhiều công ty ở Việt Nam thì chỉ cần có nhiều người tham gia mạng lưới đa cấp là được. Khi mới tham gia thì họ sẽ bắt nộp tiền ký quỹ và các loại lệ phí tham gia. Đây chính là thu nhập nuôi sống các công ty đa cấp chứ không phải doanh số bán hàng. Nếu muốn có tiền hoa hồng thì phải bằng mọi cách lôi kéo được những người khác cùng tham gia với mình để tạo thành cả hệ thống đa cấp.

Bên cạnh đó, nhiều Công ty đa cấp ở Việt Nam hoạt động theo nguyên lý “ép buộc” chứ không phải tự nguyện. Nếu đã trót tham gia vào các mạng lưới đa cấp thì việc rút ra khỏi mạng lưới này cũng rất khó. Đã có nhiều vụ việc một số bạn học sinh, sinh viên bị đánh khi đến đòi lại tiền và trả lại sản phẩm, phải sa vào các tệ nạn để kiếm tiền trả nợ…

Cấm phát triển loại hình kinh doanh đa cấp cần phải cân nhắc

Có ý kiến cho rằng, kinh doanh đa cấp ở Việt Nam có nhiều biến tướng, là mảnh đất màu mỡ cho việc "lừa đảo" khiến cho người tiêu dùng hoang mang, lo lắng vậy có nên cấm loại hình kinh doanh này?

Luật sư Đặng Văn Cường: Hiện nay, nước ta cũng đã có một số văn bản pháp luật quy định về kinh doanh đa cấp. Cụ thể, Nghị định 42/2014/NĐ-CP ngày 14/5/2014 về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp quy định một số hành vi bị cấm trong hoạt động bán hàng đa cấp.

Mặc dù có những biến tướng nêu trên song việc đưa ra quy định cấm phát triển loại hình kinh doanh đa cấp cần phải cân nhắc trên cơ sở nguyên tắc tự do kinh doanh và cơ chế thị trường.

Vấn đề ở đây là làm sao cho hoạt động kinh doanh này đi đúng hướng, đúng với bản chất thực của nó, tránh việc lợi dụng mô hình kinh doanh này để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Tránh việc phát sinh những hệ lụy cho xã hội khi các vùng quê bán đất, bán bò, bỏ ruộng để tham gia kinh doanh đa cấp, tham gia hội thảo với những khoản lợi nhuận "trên giấy" để rồi nhiều người đã "tan cửa, nát nhà", ảnh hưởng tới đời sống, xã hội các vùng thôn quê”.

Luật sư Giang Hồng Thanh: Luật Doanh nghiệp của nước CHXHCN Việt Nam quy định, doanh nghiệp được tự do kinh doanh trong những ngành, nghề mà luật không cấm. Cho đến thời điểm này, chưa có văn bản pháp lý nào cấm hoạt động kinh doanh đa cấp. Do vậy việc kinh doanh đa cấp vẫn được coi là hợp pháp ở nước ta.Tuy nhiên do loại hình đặc thù của hoạt động kinh doanh này cũng như những nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống xã hội của nó, Nhà nước ta đã có những quy định dành riêng cho loại hình kinh doanh đa cấp.

Ngày 14/5/2014, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 42/2014/NĐ-CP về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp và 30/7/2014, Bộ Công thương ban hành Thông tư số 24/2014/TT-BCT hướng dẫn Nghị định nói trên quy định rất chặt chẽ về hoạt động này.

Tại Điều 5 của Nghị định quy định 18 hành vi bị nghiêm cấm đối với doanh nghiệp bán hàng đa cấp và 5 hành vi bị nghiêm cấm đối với người tham gia bán hàng đa cấp.

Thậm chí người bán hàng đa cấp còn phải trải qua chương trình đào tạo cơ bản được Cục quản lý cạnh tranh Bộ Công thương xác nhận. Đó là điều mà hầu hết người bán hàng trong các loại hình khác không phải thực hiện.

Làm thế nào để kinh doanh đa cấp đi đúng hướng và không có nhiều biến tướng?

Luật sư Đặng Văn Cường: Để có thể ngăn chặn những biến tướng từ loại hình kinh doanh đa cấp, pháp luật Việt Nam cần phải có những biện pháp quản lý cụ thể, nghiêm ngặt hơn nữa để quản lý hoạt động này. Đồng thời cần tuyên truyền, phổ biến kiến thức, phổ biến pháp luật cho những người "dân nghèo", những người ít kiến thức hiểu biết về kinh tế... để họ biết bản chất của hoạt động kinh doanh đa cấp, để họ khỏi lao vào như những con thiêu thân... rồi bị lừa tiền mất, tật mang. Nếu phát hiện có hành vi vi phạm về kinh doanh đa cấp, tùy theo tính chất, mức độ mà đưa ra biện pháp xử lý phù hợp, không chỉ dừng lại ở việc xử phạt hành chính mà cần thiết nên quy định thêm các chế tài hình sự để tạo sức răn đe cho các đối tượng đã và đang có hành vi vi phạm.

Luật sư Giang Hồng Thanh: Có thể thấy Nhà nước ta đã có những chế tài xử lý tương đối mạnh mẽ đối với những vi phạm trong hoạt động kinh doanh đa cấp. Tuy nhiên, trước những biến tướng của loại hình hoạt động này, các cơ quan chức năng cần thiết phải xử phạt nghiêm minh hơn nữa, vừa để giữ gìn trật tự xã hội, tạo được một môi trường kinh doanh lành mạnh, vừa để đảm bảo cho những doanh nghiệp bán hàng chân chính được góp phần phát triển kinh tế, xây dựng đất nước.

Sau vài năm nắm chắc công việc của một nhà thiết kế và một giám đốc mỹ thuật, tôi đã tìm thấy bản thân mình trong vị trí “Giám đốc Sáng tạo”, không chỉ chịu trách nhiệm cho những ý tưởng đang hình thành trong tâm trí mình, mà cho việc tạo ra một môi trường thúc đẩy được những suy nghĩ và góc nhìn mới từ các thành viên khác.

Mặc dù sáng tạo luôn là phần không thể thiếu mà tôi sử dụng trong suốt quá trình theo học thiết kế và quá trình làm việc, nhưng tôi chưa bao giờ coi đó là một môn học độc lập. Sau này tôi tìm thấy quyển “The Use of Lateral Thinking”(tạm dịch là “Ứng dụng của Tư duy Định Hướng”, tác phẩm đầu tiên của Edward de Bono) khi nó vừa được xuất bản không lâu. Quyển sách này đề cập đến một mô hình tư duy mà tôi đã luôn ứng dụng nó kể từ đó đến nay.

Thời đại hiện nay đã khác đi rất nhiều. Ngày càng phổ biến hơn các tư liệu thông tin về chủ đề sáng tạo ý tưởng độc đáo. Trong bài viết này tôi xin chia sẻ với độc giả một số phương pháp mà tôi vừa phát hiện gần đây.

Trước hết, liệu có đáng để một người chuyên về kinh doanh như bạn dành thời gian để học về sáng tạo? Phải chăng sáng tạo luôn là một quá trình suy nghĩ trực giác đầy bí ẩn dành cho những người như tôi, những người luôn e ngại các bộ véc công sở và có lịch biểu làm việc kì lạ? Thực tế, tới nay thế giới đã có hơn 60 năm nghiên cứu và thử nghiệm để chứng minh cho chúng ta thấy rằng cũng như những kĩ năng khác, sáng tạo là kĩ năng có thể được cải thiện và phát triển. Hơn thế nữa, sáng tạo là yếu tố cần thiết xuyên suốt quá trình kinh doanh.

Bốn bước để cải thiện tư duy sáng tạo
Chúng ta bắt đầu với bước phân loại và xác định một cách kĩ lưỡng những thách thức mà chúng ta cần tập trung giải quyết. Bước tiếp theo là hình thành ý tưởng ban đầu, nghĩ ra những ý tưởng có khả năng giải quyết vấn đề. Ở bước thứ ba, chúng ta phát triển những ý tưởng sơ khai trên, biến chúng từ những ý tưởng tốt và tiềm năng thành những giải pháp tuyệt vời và sắc bén. Cuối cùng, chúng ta hiện thực hoá các ý tưởng, áp dụng chúng vào thực tại.

Ở vị trí giám đốc sáng tạo, tôi luôn gặp chút khó khăn ở bước thứ hai khi tôi đối mặt với những dự án mới, nhưng trải qua nhiều năm, tôi học được cách trì hoãn việc này lâu nhất có thể. Không phải để trói bản thân vào lịch biểu gấp rút, mà để tìm hiểu càng nhiều càng tốt về các vấn đề qua đó giúp tôi tập trung mọi nguồn lực vào một hướng đi đúng đắn. Sau đó, ở bước thứ hai, tôi cố gắng quên hết tất cả các định hướng, để tôi thoải mái tư duy theo hướng rộng nhất có thể, bởi tất cả những thông tin tôi đã tìm hiểu sẽ giữ cho suy nghĩ của tôi đi đúng hướng.

Bước thứ ba là bước đánh giá và chọn lọc ra những ý tưởng tốt nhất. Một lưu ý quan trọng là không nên bỏ qua những ý tưởng lạ nhưng tưởng chừng không hay. Những ý tưởng này thường ẩn trong mình những con “vi rút”, và nếu bạn không ép bản thân cân nhắc chúng, bạn rất có thể sẽ bỏ qua những”kẻ chiến thắng” thực sự. Cuối cùng, khoảng thời gian tôi dành ra để tìm hiểu các vấn đề ở bước đầu tiên đã phát huy tác dụng ở bước sau cùng, ý tưởng giờ đây đã được mài giũa đủ sắc bén để được hiện thực hoá.Dưới đây là một số công cụ tư duy có thể được áp dụng trong mọi bước, giúp khai thác hết hiệu quả của những bước này. Ở bước đầu tiên – xác định vấn đề, chúng ta có thể sử dụng công cụ báo chí cũ được gọi là “5 W & H”. “Who” (Ai?) được sử dụng để xác định các đối tượng liên quan đến tình huống. “What” (Cái gì?) nhằm tìm hiểu những giải pháp đã từng được áp dụng trong quá khứ. “Why” (Vì sao?) giúp tìm ra lý do đằng sau vấn đề. “When” (Khi nào?) bật mí khoảng thời gian thích hợp để bắt đầu, hoặc chỉ ra những thời điểm thường nảy sinh vấn đề. Cuối cùng, “How” (Như thế nào?) khơi gợi những ý tưởng nhằm giải quyết vấn đề.

Trong quá trình trên, tất cả các bước cần được thực hiện tách biệt với nhau, ngoại trừ bước thứ hai và bước thứ ba. Bước thứ hai được mô tả là “chơi đùa” (play). Chúng ta muốn đi càng xa trọng tâm càng tốt, nhằm tạo điều kiện cho phần lớn bộ não dần dần tham dự quá trình. Chúng ta muốn khơi sáng một số lượng lớn các ý tưởng, nhằm tối đa hoá mối liên kết có thể hình thành từ chúng. Đặc biệt, chúng ta muốn kiềm hãm tất cả những đánh giá về những ý tưởng này. Chỉ cần một định kiến nhỏ cũng sẽ kích hoạt một số phần não khiến chúng ta trở nên thụ động cho đến khi được hỏi tới.

Mặc dù bước thứ ba chủ yếu là đánh giá, chúng ta vẫn cần giữ sự tỉnh táo để nhận ra tiềm năng của một ý tưởng không điển hình và hoàn toàn mới mẻ. Suy cho cùng, một ý tưởng độc nhất vô nhị là thứ chúng ta đang tìm kiếm. Khi chúng ta bắt gặp một ý tưởng độc đáo nhưng còn thiếu sót, thay vì loại bỏ nó, chúng ta trước nhất nên tự hỏi liệu phần thiếu sót không đó có thể được chỉnh sửa và cải thiện. Sau đó hướng suy nghĩ trở lại với trạng thái “vui đùa” (play mode) để tạo ra nhiều lựa chọn mới.

Có rất nhiều công cụ tư duy có thể trợ giúp các bước trong quá trình này, và bước thực thi cuối cùng cũng không phải ngoại lệ. Công cụ thực thi một lần nữa sử dụng câu hỏi “how” (làm như thế nào?) cùng với “how else” (làm thế nào khác?). Ở đây chúng ta sử dụng chúng để đào sâu vào câu hỏi “làm thế nào để đưa ra giải pháp.” Mỗi lần chúng ta hỏi , là mỗi lần chúng ta buộc bản thân phải trở nên cụ thể hơn.

Chẳng hạn như, Làm thế nào để chúng ta có được một thị trường vừa đủ thích thú với sản phẩm của chúng ta? Bằng cách phân khúc thị trường. Chúng ta làm gì để phân khúc thị trường? Bằng cách sử dụng nghiên cứu định lượng. Còn cách nào khác nữa? Có thể sử dụng nghiên cứu định tính. Làm thế nào để triển khai nghiên cứu? … và cứ như thế cho đến khi chúng ta đến được đích của tư duy.

Học cách để trở nên sáng tạo hơn bằng tinh thần kỉ luật sẽ hướng công ty của bạn tới những thay đổi tích cực, và cuộc sống của bạn cũng vậy.

Google đã đóng chiếc đinh cuối cùng vào cỗ quan tài Google+, cùng tham vọng trở thành một đối thủ thực sự của Facebook, Twitter và các mạng xã hội hàng đầu khác.

Thứ Hai vừa rồi, Brad Horowitz, người đứng đầu của Google+, cho biết người dùng sẽ không còn cần đến một tài khoản Google+ để tương tác với các sản phẩm khác của Google nữa. Thay vào đó, bạn có thể sử dụng bất kỳ tài khoản Google nào cũng được.

Google cho ra mắt Google+ vào 4 năm trước, mong muốn tạo ra một mạng xã hội lớn mà ở đó, hơn 1 tỷ người dùng sẽ thường xuyên cập nhật status, đăng tải hình ảnh và liên lạc với bạn bè, gia đình và đồng nghiệp. Horowitz giải thích trong một phiên bản cập nhật của Google+ rằng công ty mong đây sẽ là một nền tảng (platform layer) có thể hợp nhất các mô hình chia sẻ của Google, và trở thành một sản phẩm lớn có ứng dụng trên cả điện thoại di động.

Ông viết: “Mục tiêu của chúng tôi là đem điều tốt nhất cho khách hàng, nhưng sau này tôi đã nhận ra, nó đã khiến nhiều khách hàng sử dụng sản phẩm cảm thấy bất tiện và dễ nhầm lẫn”

Một trong những điều khiến người dùng cảm thấy khó chịu nhất đó là yêu cầu phải có tài khoản và hồ sơ (profile) Google+ để có thể truy cập bất kỳ dịch vụ nào khác của Google.

Vào cuối năm 2013, Google đã áp dụng quy định này với người sử dụng Youtube – những người đã đăng tải hàng ngàn bình luận trên các video từ bao nhiêu năm nay, trước cả khi những ý tưởng về Google+ nhen nhóm trong đầu của Larry Page. Và một lời chỉ trích thậm tệ đã xuất hiện do chính người đồng sáng lập Youtube Jawed Karim viết trên trang Youtube cá nhân của mình: “Thế quái nào mà tôi lại phải cần một tài khoản Google+ để đăng bình luận trên một video cơ chứ”.

Theo như một Blog Google, Youtube là một trong những trang đầu tiên mà Google áp dụng yêu cầu này. Cũng vừa khéo thay, Youtube đã nói với người dùng của họ rằng sẽ không cần bất kỳ một tài khoản Google+ nào để đăng tải video, tạo kênh hay bình luận trên Youtube.

Aaron Goldman, giám đốc marketing của 4C Insight, một doanh nghiệp về dữ liệu truyền thông, nhận xét rằng: “Họ nghĩ họ có thể thâm nhập và trở thành một mạng xã hội đình đám. Có vẻ như cuối cùng họ đã hiểu điều đó nghĩa là thế nào”

Nguyên giám đốc Google+ Vic Gundotra cho biết vào cuối năm 2013, Google+ có 300 triệu người dùng mỗi tháng, mặc dù vậy, việc họ có thực sự sử dụng không vẫn là một câu hỏi ngỏ. Vào thời điểm đó, Facebook có hơn một tỷ người dùng mỗi tháng và đến nay đã làn hơn 1,4 tỷ người.

Horowitz nói rằng Google+ sẽ tập trung vào việc kết nối những người dùng có cùng sở thích. Giờ đây đội của ông mang tên là SPS, viết tắt của Luồng thông tin (Streams), Hình ảnh (Photos) và Sự chia sẻ (Sharing).

Ví dụ, ở mục Google Photos, một kho lưu trữ hình ảnh và video mới được ra mắt vào đầu năm nay, người dùng có thể chia sẻ dưới bất cứ hình thức nào họ muốn mà không cần phải có hồ sơ trên Google+.

Google cho biết những thông tin khác thường được chia sẻ trên mạng xã hội, như địa điểm người dùng chẳng hạn, sẽ được chuyển vào các ứng dụng khác của Google như dịch vụ nhắn tin và gọi thoại Hangouts.

Công ty này cũng khẳng định: “Trong những tháng tới, một tài khoản Google thông thường sẽ là tất cả những gì bạn cần để có thể thông qua Google và chia sẻ nội dung, liên lạc với người quen, tạo lập một kênh trên Yourtube và làm nhiều điều khác nữa”.

Nguồn: Cafebiz.vn

Người ta bảo: “Giàu hai con mắt, khó đôi bàn tay”, nhưng với bà Trần Thị Hằng, ở xã Hoàng Diệu, TP Thái Bình thì khó cả tứ chi. Đôi bàn tay nhỏ nhắn, trắng hồng thời con gái giờ chỉ còn một đốt ngón cái. Đôi bàn chân co rút, ngắn cũn cỡn, đi lại khó khăn, cứ lật đà lật đật. Gần 30 năm vật vã dưới tận cùng bể khổ, ở tuổi 70, bà mới được ngẩng mặt với đời.

Ngồi trong căn biệt thự hoành tráng trị giá vài tỷ đồng ở vùng ven thành phố Thái Bình, nhớ về một thời lầm lũi trong tủi nhục để sống, những giọt nước mắt cứ lăn trên gò má của bà. Bà Hằng bảo, cả đời ngụp lặn trong đau khổ mà không khóc được, giờ sướng một chút lại hay rơi nước mắt.

Bà Trần Thị Hằng sinh ra trong một gia đình kháng chiến. Bố là thầy giáo, rồi Chủ tịch xã Hoàng Diệu, bị địch bắn chết trong một trận càn, ngay trước mắt bà. Hình ảnh khủng khiếp ấy in đậm vào ký ức và khiến bà trở nên có nghị lực thép.

Bà Hằng xưa kia học rất giỏi. Hồi đi thi học sinh giỏi văn toàn miền Bắc, nhà thơ Tố Hữu đã ra đề thi làm thơ ứng khẩu tự nhiên, bà Hằng đột nhiên nhớ đến cha rồi làm một bài thơ rất cảm động. Nhà thơ Tố Hữu khen hay và cho giải nhì.

Học rất giỏi nên Hằng được cử đi học Đại học Tài chính – Kế toán. Giữa mùa thu năm 1967, ra trường, Hằng cùng bạn bè khoác ba lô, vượt Trường Sơn vào tận Sài Gòn, Đồng Nai làm công tác thanh vận cho đồng bào vùng giải phóng.

Tháng 5/1968, do yêu cầu công tác, bà trở ra miền Bắc làm ở Ty tài chính Hà Tây. Cuối năm 1972, khi bà đang quét dọn kho tàng thì máy bay Mỹ lao tới trút bom. Một mảnh bom cắt phăng mảng da đầu, một mảnh găm vào mông và một mảnh xuyên thủng bụng.

Bác sĩ phải cắt bỏ hơn 1m ruột bị nát bấy. Bà Hằng nằm bất tỉnh trong bệnh viện suốt nửa năm trời. Do sức khỏe mỗi ngày thêm sa sút nên cơ quan giải quyết cho bà về chế độ “một cục”.

Hồi về quê chồng ở Bắc Ninh, bà mang thai đứa con đầu, nhưng do sức khỏe yếu nên bị lên cơn sản giật. Gia đình nghĩ không thể cứu được nên sắm quan tài chuẩn bị làm tang ma. Nhưng lúc bà hấp hối thì có một người đàn bà giàu sang tên là Tuyết, người Đông Du bế lên xe đưa đến bệnh viện Suối Hoa mổ cấp cứu. Không cứu được đưa bé, nhưng bà sống. Mấy chục năm nay, bà Hằng cố công dò hỏi nhưng không biết người đàn bà tên Tuyết đó ở đâu để trả ơn cứu mạng.

Năm 1975, bà sinh Tú Anh trong tủi hờn nước mắt, bởi chồng đã bỏ đi theo gái. Gia đình chồng cũng hắt hủi, ghẻ lạnh. Không có tiền, không ai chăm sóc, đẻ xong, bà phải lần đến từng giường của những người bệnh khác để xin ăn từng mẩu bánh mì, từng miếng cơm thừa cho con có sữa bú.

Bà lặng lẽ bế đứa con đỏ hỏn với nước mắt nhạt nhòa vừa lang thang xin ăn, vừa tìm đường về quê mẹ. Người mẹ bệnh tật, nằm co quắp trong ngôi nhà hoang nhìn thấy đứa con tàn tạ mà không nói nên lời, hai mẹ con cứ ôm nhau khóc ngặt.

Tài sản mẹ để lại cho bà gồm mảnh vườn nhỏ xíu, ngập nước cùng cái ao rộng 3 sào, sâu như thùng đấu. Bà chặt hạ những cây chuối hột trong vườn, kết lại thành bè, chốt xung quanh bằng những cọc tre rồi dựng lên túp lều lợp bằng rạ.

Mỗi khi mưa lớn, nước trên đồng tràn vào ao, ngập khắp vườn, chiếc bè chuối của mẹ con bà lại nổi lên, dập dềnh trên mặt ao. Bà chỉ có chiếc nón mê, mấy chiếc áo vá chằng vá đụp mà chống lại những mùa đông rét căm căm, gió lạnh lùa tứ bề. Đã có không ít lần giông bão, gió thổi bay cả mái rạ, đánh tan bè chuối, mẹ con bà lóp ngóp bơi giữa dòng nước.

Để tạo lập cuộc sống, bà Hằng đắp đất tôn cao bờ ao, rồi mua cá giống về thả. Bà dầm mình hết ngày này qua ngày khác móc bùn đắp thành rệ xung quanh ao để trồng khoai nước, thả rau muống.

Đôi bàn tay người đàn bà bao nhiêu năm chọc xuống bùn, đôi bàn chân ngày ngày ngập trong buốt giá đã không chịu nổi nên viêm nhiễm, lở loét. Tiền mua thuốc không có, mà những ngón tay mỗi ngày lại lở loét, sưng vù đau đớn khiến bà chẳng làm được việc gì.

Bà tự nghĩ ra cách điều trị khủng khiếp: nung đỏ dao, kê những ngón tay lở loét lên viên gạch rồi nghiến răng chặt. Khi ngón tay lở loét đã đứt lìa, bà lấy vôi đắp vào. Vết thương vừa ngậm miệng, bà lại nhào xuống ao. Cứ đến mùa đông là những cơn co giật lại ập đến, những ngón tay lại lở loét, đau đớn và bà lại xử sự với nó bằng cách đó.

Lần lượt 10 ngón tay đã mất bằng kiểu hành xác khủng khiếp. Bàn tay trái cầm dao chặt ngón tay phải, bàn tay phải cầm dao chặt ngón tay trái. Khi không còn ngón tay cầm dao nữa thì bà dùng dây buộc dao vào cổ tay thật chặt. Mỗi ngón tay rời khỏi bàn tay là một lần máu me đầm đìa và đau đớn ngất lịm.

Điều đau đớn hơn cả việc cầm dao tự chặt vào tay mình, đó là việc bà bị dân làng nghĩ mắc bệnh “hủi”. Bản thân bà lúc đó cũng nghĩ mình bị “hủi”. Người ta không dám đi qua cái bờ ao nhà bà nữa. Rau cỏ, cá mú bà bán cũng chẳng ai mua. Thậm chí, một số kẻ còn đòi chôn sống cả hai mẹ con để tiêu diệt mầm bệnh.

Nghĩ đã hết đường sống nên bà viết một lá thư tuyệt mệnh cho mẹ già: “Con chết rồi, mẹ hãy gửi Tú Anh vào trại trẻ mồ côi”. Bà trẫm mình xuống dòng Trà Lý mênh mông. Ông lão thuyền chài nhào xuống dòng nước xiết mò bà lên. Ông lão bảo: “Sống thì khó, chết thì dễ. Chết vô nghĩa lắm…”, rồi ông chèo thuyền bỏ đi. Ngẫm lời ông lão thuyền chài, rồi nghĩ đến con, bà chợt bừng tỉnh.

Bà lững thững lội qua cánh đồng trong đêm trăng vằng vặc sáng. Vừa thấy bóng bà về, dân quân đã trói lại rồi khiêng đến trại phong Văn Môn ở huyện Vũ Thư. Tuy nhiên, qua xét nghiệm, bác sĩ khẳng định trong máu bà không có vi khuẩn bệnh phong. Bà bị lở loét là do sức yếu lại làm việc quá nặng nên bị nhiễm trùng, viêm cơ địa.

Tuy vậy, con mắt người làng nhìn bà như “con hủi” vẫn không hề thay đổi. Để tìm đất sống, cứ 3h sáng bà lại trở dậy, cho Tú Anh vào một bên quang gánh, bên kia là mớ rau, nải chuối, rổ cà rồi quẩy sang tận Nam Định bán.

Đêm đêm, hai mẹ con nằm co quắp ở đầu đường xó chợ sống qua ngày, mùa đông chui vào bao tải cho ấm. Kiếm được đồng nào bà đều cất đi, đến bữa thì vào các quán ăn xin cơm thừa. Vì mấy năm trời ăn đường, ngủ chợ nên sức khỏe suy kiệt nhanh chóng.  Lúc ấy, Tú Anh đã lên 6 tuổi. Ngoài giờ đi học, Tú Anh lại mua lạc về rang rồi đêm xuống đem ra thị xã bán, gần nửa đêm mới về nấu cháo đổ vào miệng cho mẹ.

Một buổi sáng thức dậy, bà thấy mình không cử động được nữa, miệng ú ớ chẳng nên lời. Trận ốm liệt giường kéo dài hơn 1.000 ngày. Cơ thể bà chỉ còn da bọc xương, chưa đầy 20 kg. Thi thoảng đuối sức quá, bà lại lên cơn co giật đùng đùng. Biểu hiện đó là của người sắp chết.

Tú Anh cắp 2 con gà mái đẻ đi bán lấy tiền thuê xích lô chở mẹ đi viện. Bác sĩ nhìn thấy người đàn bà teo tóp, chân tay lèo khoèo, hai mắt nhắm nghiền, liên tục co giật nên bảo: “Đã sắp chết rồi còn mang đến bệnh viện ăn vạ”. Thế nhưng, đến nửa đêm mà bà vẫn chưa chết.

Ông giám đốc bệnh viện đến trực, cầm đèn soi vào mặt và nhận ra người quen. Ông yêu cầu bác sĩ, y tá cứu chữa, nhưng họ cứ đùn đẩy nhau vì sợ lây “hủi”. Vị bác sĩ già phải trực tiếp tiêm vào ống chân, truyền máu và đến 7 ngày sau bà mới hồi tỉnh.

Tuy nhiên, suốt 3 năm trời sau cơn thập tử nhất sinh, bà trở nên điên điên khùng khùng như một đứa trẻ. Khi ấy, đôi bàn chân bà đã co rút, các ngón chân như không có xương, thụt hẳn vào trong một cục thị tròn lẳn. Ba năm trời nằm liệt giường, ba năm trời mất trí, bà sống nhờ bàn tay chăm sóc của Tú Anh.

Đúng lúc mẹ đẻ bà bị ngã, chấn thương cột sống, nằm liệt thì bà Hằng đột nhiên tỉnh lại. Dù đôi bàn tay không còn ngón, dù hai bàn chân đã tật nguyền, nhưng bà vẫn cảm thấy cuộc đời phơi phới phía trước.

Bà bán cá, bán đàn gà lấy vốn xây chuồng trại trên mảnh vườn hoang để nuôi lợn. Từ một chuồng nuôi tạm bợ, bà đã dựng lên một hệ thống liên hoàn gồm 10 chuồng. Mỗi năm bà xuất chuồng đến cả chục tấn lợn. Có lúc, đàn lợn của bà lên đến 200 con. Cả ngày, hai mẹ con bò dài ra cánh đồng cắt cỏ, dầm mình dưới ao trồng rau, trồng khoai.

Bà đấu thầu những mảnh ruộng thụt lầy để lấy đất trồng rau, nhặt nhạnh từng mảnh ruộng vụn vặt do người dân bỏ hoang để cày cuốc, trồng cấy. Ngày nào bà cũng làm việc luôn tay, luôn chân từ 4h sáng đến 12h đêm.

Đêm xuống, khi đàn lợn đi ngủ, Tú Anh lại buộc cùi tay mẹ vào xe thồ rồi hai mẹ con đẩy xe ra bãi sông xã Đông Hòa chở đất về lấp ao. Mười mấy năm ròng rã như thế, bà đã lấp được mảnh vườn rộng đến 300m2. Trên mảnh vườn ấy đã mọc lên ngôi nhà ngói thấp lè tè, làm nơi trú nắng trú mưa của mẹ con bà và người mẹ già ốm yếu.

Việc nuôi cả trăm con lợn, cấy hơn mẫu lúa, chăm sóc ao cá, dường như vẫn nhàn nhã đối với người đàn bà  từng phải chịu bao năm “thử lửa” nên bà nghĩ ra chuyện đóng gạch. Từ tảng sáng đến nửa đêm bà làm việc quần quật bên đống đất. Đôi tay cụt ngón chai sần vục vào đất nhào nặn, lóc từng tảng nhồi vào khuôn, đập, đóng. Cùi tay thọc vào đất, gặp hòn đá, hòn sỏi, buốt đến tận xương.

Có lần, mây đen sầm sập kéo đến, trời đổ mưa tầm tã, cả vạn viên gạch mà bà nhào nặn mấy tháng trời bỗng chốc biến thành đống đất nát. Bà không buồn, không khóc mà tiếp tục nhào lại đất, đóng lại gạch. Gạch ra khuôn, phơi khô, bà bán luôn cho mấy chủ lò ở Kiến Xương. Tổng cộng có 13 năm trời người đàn bà tật nguyền này liên tục nhào đất nặn gạch để bán.

Bà cũng không nhớ là đã bán được bao nhiêu vạn gạch. Hễ cứ bán được mẻ gạch nào bà lại mua vàng bỏ vào hòm. Sau này, khi mở hòm ra bà tính tổng cộng được 25 cây vàng.

Niềm vui lớn nhất đời bà là ngày Tú Anh đỗ Đại học Kinh tế quốc dân. Nhưng sóng gió tưởng đã qua, bỗng dưng lại ập tới. Năm thứ 2 đại học, Tú Anh bị bệnh thiếu ôxy não, sinh độc tố trong máu, phải bỏ học giữa chừng.

Ròng rã năm trời, bao nhiêu tài sản tích cóp đã tan theo bước chân của hai mẹ con từ Bắc vào Nam. Ngày Tú Anh khỏi bệnh cũng là ngày số nợ của bà lên đến 73 triệu đồng, một số tiền rất lớn vào thời điểm năm 1994. Bà lại trở về với máng lợn, với chiếc khuôn gạch và cái ao sâu.

Làm ăn thuận lợi nên bà nhanh chóng trả được nợ. Có vốn, bà vét ao, xây tường bao và thả ba ba. Tuy nhiên, một buổi sáng đầu năm 1997, đàn ba ba trị giá 200 triệu chết nổi lều phều. Đàn lợn 65 con cũng chết sùi bọt mép. Bà ngửi thấy mùi thuốc trừ sâu sặc lên từ máng lợn.

Cho đến bây giờ, bà vẫn không biết ai là kẻ hại mình một cách tàn độc như thế. Số tiền đầu tư mất trắng, bà lại trở thành con nợ. Người cho bà vay 43 triệu đồng đã “niêm phong” ngôi nhà và mẹ con bà lại bơ vơ, không nơi nương tựa.

Quyết không đầu hàng, mẹ con bà Hằng ra Quảng Ninh làm nghề buôn thúng bán mẹt. Tú Anh vừa đi lấy hàng giúp mẹ, vừa tranh thủ học lớp bồi dưỡng giám đốc. Do lanh lợi, hoạt bát nên chẳng mấy chốc bà đã kiếm đủ số tiền trả nợ và Tú Anh cũng hoàn thành khóa học. Bà đã lấy lại được nhà và lại lần nữa bắt đầu cuộc làm giàu từ đôi bàn tay trắng.

Từ đó, bà Hằng trở nên rất giàu có nhờ cái ao và đàn lợn. Tú Anh cũng đã lấy vợ, sinh con và thành lập công ty chuyên về diệt mối, xử lý, bảo quản lâm sản. Ngày đó, tuy khó khăn nhưng bà Hằng đã động viên con dâu đi học và thi đỗ Đại học Sư phạm Thái Nguyên, để bây giờ trở thành cô giáo.

Nơi xóm nghèo thuần nông ven thành phố cách đây gần chục năm bỗng mọc lên một tòa biệt thự hoành tráng, kiểu cách. Tòa biệt thự cao vọt hẳn lên khỏi ngôi làng ngoại ô thành phố. Người ta đều không thể tin nổi đó là biệt thự của Hằng “hủi”, người đàn bà bệnh tật từng có cuộc sống tủi cực đến khủng khiếp.

Bà Hằng bảo rằng, ngôi biệt thự nằm ở nơi mà xưa kia là mặt ao, mẹ con bà từng mất hàng chục năm trời chở đất, san lấp. Riêng số tài sản, công sức đổ xuống lấp ao, rồi xử lý móng đã bằng hai tầng của tòa nhà. Tú Anh khuyên mẹ nên xây nhà trên miếng đất mua được ở mặt đường để hưởng lạc, song bà không nghe. Bà bảo, mẹ con bà sống được là nhờ đàn lợn và cái ao nên dù tốn kém nhiều tỷ đồng để xử lý nền móng, bà vẫn quyết xây lên tòa nhà vương giả  trên mảnh đất khốn khó.

Mấy đứa trẻ lang thang, mồ côi mà bà nuôi dưỡng, bao bọc năm xưa, giờ thành đạt, có đứa sống ở trời Tây, cũng đã gửi cho bà cả trăm triệu bạc để bà xây nhà. Tuy nhiên, bà không cần tiêu đến khoản tiền đó. Bà dùng số tiền đó để nuôi những đứa trẻ lang thang, cơ nhỡ và luyện chúng thành tài bằng cách truyền cho chúng nghị lực sống phi thường.

Giờ đây, dù đã khá giả, thành đại gia trong con mắt người dân trong vùng, nhưng người đàn bà này vẫn tự tay băm bèo, chăn lợn, thả cá, nuôi ba ba. Mảnh vườn đầy rau cỏ, hoa trái và những mảnh ruộng lúc nào lúa cũng tốt bời bời.

Bà Hằng bảo, cứ làm thì khỏe, chơi thì mệt mỏi. Sống khổ quen rồi, nên bây giờ, dù điều kiện sống tốt hơn, một bước lên xe, nhưng bà cũng chỉ ăn cá vụn, tép vụn, ăn thịt thà là thấy khó khăn.

Mấy năm trước, Nhà nước có chính sách trợ cấp ưu đãi cho con liệt sĩ nên bà Trần Thị Hằng được đưa đi khám sức khỏe. Ông bác sĩ ở Hội đồng giám định y khoa tỉnh Thái Bình nói bà bị mất 90% sức khỏe, nhưng trong giấy khám bệnh chỉ ghi là mất 81% sức khỏe, bởi đó đã là giới hạn cao nhất rồi.

Bà Hằng đang ấp ủ viết cuốn hồi ký về cuộc đời mình, cả một tập thơ nữa. Bà bảo, những vần thơ đã cứu rỗi linh hồn bà trong những lúc tưởng như tuyệt vọng nhất.

Theo VTC